ترامپ شاید به توافق هسته‌ ای برسد، اما این بار طبق خواسته‌های ایران

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و نویسنده کتاب «هنر معامله»، تاکنون موفقیت چندانی در انجام معاملات بزرگ نداشته است. روسیه پیشنهادهای او برای پایان جنگ اوکراین را رد کرده است. 

اسرائیل و حماس به تلاش‌های او برای آتش‌بس در غزه بی‌اعتنایی کرده‌اند و چین نیز ظاهراً تمایلی به پایان دادن به جنگ تجاری که ترامپ آغاز کرد، ندارد. اما در مورد ایران، اوضاع ممکن است در حال بهبود باشد.

مذاکره‌کنندگان آمریکایی و ایرانی روز شنبه گذشته در عمان و همچنین در پایان‌هفته جاری برای گفت‌وگوی رو در رو درباره توقف برنامه هسته‌ ای ایران با یکدیگر ملاقات کردند. ترامپ که در دوره اول ریاست‌جمهوری خود از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ خارج شد، اکنون در موقعیت مناسبی برای دستیابی به یک توافق پایدار قرار دارد.

سؤال اینجاست که چه نوع توافقی؟

از زمانی که آمریکا در سال ۲۰۱۸ از توافقی که برنامه هسته‌ای ایران را محدود می‌کرد خارج شد، تهران غنی‌سازی اورانیوم خود را تسریع کرده است؛ گامی حیاتی برای ساخت سلاح هسته‌ای. بنابراین، نیاز به یک راه‌حل سریع بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در حال حاضر، سه جنبه از فعالیت‌های هسته‌ای ایران نگران‌کننده است:

• اول: پس از استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته که قادر به غنی‌سازی اورانیوم با سرعت بسیار بالاتری هستند، ایران توان غنی‌سازی خود را به شدت گسترش داده است.

• دوم: از آنجا که ایران از سال ۲۰۲۱ به تولید اورانیوم با غنای بالا پرداخته، اکنون حدود ۲۷۵ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ذخیره کرده است. این مقدار برای ساخت حدود ۶ سلاح هسته‌ای پس از غنی‌سازی تا خلوص ۹۰ درصد کافی است. یعنی ایران می‌تواند در کمتر از دو هفته مواد لازم برای ساخت یک سلاح هسته‌ای را تولید کند.

• سوم: در اواخر سال گذشته، جامعه اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسید که ایران در حال بررسی راه‌هایی برای ساخت یک زرادخانه تسلیحات هسته‌ای در عرض چند ماه است، به جای اینکه یک سال یا بیشتر منتظر بماند تا مهندسانش سلاحی قابل نصب روی موشک بالیستیک بسازند.

اما آمریکا چگونه با این مسئله برخورد خواهد کرد؟

در داخل دولت ترامپ، دو دیدگاه رقیب وجود دارد:

• یک جناح به رهبری مارکو روبیو، وزیر امور خارجه و مایک والتز، مشاور امنیت ملی که معتقدند رویکرد دیپلماتیک شکست خواهد خورد، زیرا به ایران نمی‌توان اعتماد کرد و آنها طرفدار اقدام نظامی هستند.

• جناح دوم به رهبری جی.دی. ونس، معاون رئیس‌جمهور و پیت هگست، وزیر دفاع اعتقاد دارند که استفاده از زور بسیار پرخطر است و ترجیح می‌دهند مسئله از طریق دیپلماتیک حل شود.

ترامپ، همانطور که معمولاً رفتار می‌کند، از هر دو جناح حمایت کرده است. او بارها با زبان تهدید گفته است که «اگر معامله نکنند، بمباران خواهند شد...؛ بمبارانی که نظیرش را هرگز ندیده‌اند.» برای اثبات جدیت این تهدید، آمریکا توانمندی‌های نظامی قابل توجهی از جمله دو ناوگروه رزمی ناوهواپیمابر و حداقل شش بمب‌افکن B2 مجهز به بمبGBU-57 که قادر به نفوذ در ۲۰۰ فوت بتن قبل از انفجار است را به منطقه منتقل کرده است.

در عین حال، ترامپ با ایران تماس گرفته و پیشنهاد مذاکرات مستقیم داده است که نشان‌دهنده تمایل او به حل دیپلماتیک مسئله است. او استیو ویتکوف، فرستاده ویژه صلح خود را برای هدایت مذاکرات اعزام کرده و از ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه خواسته است تا به متقاعد کردن تهران برای توافق کمک کند. تهدیدها و پیشنهادهای ترامپ منجر به اولین گفت‌وگوی مستقیم آمریکا و ایران در یک دهه گذشته شده است، دستاورد کوچکی نیست. بنابراین، آغاز مذاکرات نشان می‌دهد که هر دو طرف به توافق علاقه‌مند هستند. اگرچه بسیاری در آمریکا توافق سال ۲۰۱۵ را به دلیل محدودیت زمانی، اجازه به ایران برای حفظ تأسیسات غنی‌سازی و عدم محدودیت بر موشک‌های بالیستیک و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای مورد انتقاد قرار دادند، اما این بار تهران نشان داده است که آماده بحث درباره مسائل منطقه‌ای و همچنین محدودیت‌های سختگیرانه و قابل تأیید بر برنامه هسته‌ای خود است. البته خطوط قرمز مشخصی وجود دارد، مانند هرگونه درخواست برای تخلیه برنامه هسته‌ای و موشکی. همه چیز به این بستگی دارد که ترامپ چقدر می‌خواهد فشار بیاورد و در این مورد، نشانه‌های ضدونقیضی دیده شده است.

پس از پایان دور اول مذاکرات، استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا در خاورمیانه گفت تنها غنی‌سازی بالای ۳.۶۷ درصد ممنوع خواهد شد (مانند توافق ۲۰۱۵). اما یک روز بعد، او اشاره کرد که «یک توافق ترامپی باید شامل حذف کامل غنی‌سازی باشدـ. در همین حال، خود ترامپ گفته است که «ایران باید مفهوم سلاح هسته‌ای را کنار بگذارد.» اما مشخص نیست منظورش دقیقاً چیست. در مجموع، با توجه به شرایط ایران و تمایل ترامپ به توافق، موفقیت امکان‌پذیر است. اما در نهایت، اگر توافقی حاصل شود، به احتمال زیاد بیشتر شبیه به توافق ۲۰۱۵ خواهد بود؛ همان توافقی که ترامپ بارها آن را «بدترین معامله تاریخ» خواند، نه چیزی سختگیرانه‌تر که منتقدان (عمدتاً جمهوری‌خواه) آن را می‌خواستند. اما از سال ۲۰۱۵ تاکنون، اوضاع سیاسی تغییر کرده است و ترامپ احتمالاً توسط همان کسانی که باراک اوباما را به خاطر امضای چنین توافقی مورد انتقاد قرار دادند، مورد تحسین قرار خواهد گرفت. شاید این هنر واقعی معامله باشد.

منبع: politico