بودجه در مجلس تصویب و به شورای نگهبان رفت اما دریغ از شفافیت

تاکنون تعدادی خبر در ارتباط با بودجه برخی نهادها در رسانه ها منتشر شده است اما اخبار و اطلاعات مطرح شده بیشتر کلی اند و مشخص نیست چقدر قابل اتکا هستند.

از زمانی که دولت حسن روحانی بر سر کار آمد، انتشار کامل و با جزئیات لایحه بودجه تبدیل به یک سنت شد. مردم و رسانه ها به این محتوا دسترسی داشتند. با وجود آنکه جداول بودجه به صورت اطلاعات اولیه منتشر می شد، در مورد اعداد و ارقام کلانی که دولتی ها از بیت المال برای وزارتخانه ها و نهادها در نظر گرفته بودند گفتگوهای رسانه ای شکل می گرفت. این حداقل امکانی بود که رسانه ها و افکار عمومی برای اثرگذاری بر لایحه بودجه داشتند. گفتگوها گاهی باعث جرح و تعدیل برخی اعداد و ارقام نهادهای خاص می شد.  

اما حالا که اولین لایحه بودجه دولت مسعود پزشکیان به مجلس رفته، نه خبری از انتشار اعداد و ارقام است و نه گفتگو از آنها؛ بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۴ شامل جداول تفصیلی بودجه سال آینده است، یک ماه پیش با امضای رئیس جمهور به مجلس تقدیم شد.

ناگفته پیداست که جداول یادشده هم در کمیسیون و هم در صحن بررسی شده و نهایتا به شورای نگهبان ارسال شده اند، اما دریغ از آنکه محتوای آنها منتشر شود؛ گویا که مردم در این مورد نامحرم‌اند.

محسن زنگنه نایب رییس کمیسیون تلفیق بودجه از ارسال بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۴ که به جداول بودجه مربوط است به شورای نگهبان خبر داده است. شورای نگهبان هم ایراداتی وارد کرد که در آخرین جلسات علنی مجلس، اصلاحاتی صورت گرفت و دوباره بدون آنکه مردم عدد و رقمی را ببینند و متوجه شوند، به شورا بازگشت.  

بودجه نهادهای خاص که چندبرابر می شود؟

قاعدتا بر اساس نرخ تورم و سنت هر ساله، میزانی بودجه برخی نهادها و موسسات خاص که در جداول مختلف قرار می‌گیرند، افزایش چشمگیر پیدا می کند. مهدی پازوکی کارشناس بودجه اخیرا از تغییر بودجه موسساتی مثل موسسه امام خمینی مربوط به مصباح یزدی پدر معنوی جبهه پایداری روایت کرده است. او به وبسایت انتخاب گفته «بودجه جاری موسسه آقای مصباح در سال ۱۴۰۱ به میزان ۶۰.۸ میلیارد تومان بوده و در سال ۱۴۰۳ به ۴۳۲.۹ میلیارد تومان یعنی بیش از شش برابر شده است.» او ادامه داده است که «بودجه جامعه المصطفی ۱۷۰۰ میلیارد تومان است و بودجه دانشگاه شریف ۱۲۰۰ میلیارد تومان!» در این سکوت خبری مشخص نیست چه اعداد و ارقامی به موسسات پرحاشیه داده می شود.  

دولت باید گزارش دهد پول مردم را کجا خرج می کند

کامبیز نوروزی، حقوقدان در گفتگو با خبرآنلاین منتشر نشدن جداول بودجه سال آینده را عجیب می خواند و می گوید: اولین نکته‌ای که ما باید به آن توجه کنیم این است که همه درآمدهای دولت از آن ملت است. طبق اصل ۵۶ قانون اساسی، حاکمیت از آن ملت است؛ یکی از معانی ساده این اصل چنین است که آنچه از ثروت‌های روی زمین یا زیرزمینی کشور وجود دارد و در مالکیت خصوصی نیست متعلق به ملت است. به این ترتیب، به عبارت دیگر تمام درآمدی که دولت از طریق نفت، معادن، مالیات‌ها یا عملکرد شرکت‌های دولتی به دست می‌آورد متعلق به ملت است و دولت فقط براساس نمایندگی‌ای که ملت به او اعطا کرده باید عمل کند و امین ملت باشد.  

این حقوقدان ادامه می دهد: اولین نکته‌ای که ما باید به آن توجه کنیم این است که همه درآمدهای دولت از آن ملت است. طبق اصل ۵۶ قانون اساسی، حاکمیت ازآن ملت است؛ یکی از معانی ساده این اصل این است که آنچه از ثروت‌های روی زمین یا زیرزمینی کشور وجود دارد و در مالکیت خصوصی نیست متعلق به ملت است. به این ترتیب، به عبارت دیگر تمام درآمدی که دولت از طریق نفت، معادن، مالیات‌ها یا عملکرد شرکت‌های دولتی به دست می‌آورد متعلق به ملت است و دولت فقط براساس نمایندگی‌ای که ملت به او اعطا کرده باید عمل کند و امین ملت باشد.  

او با بیان اینکه یکی از پایه‌های اصل آزادی، دسترسی به اطلاعات به عنوان حق حاکمیت ملی است می افزاید: درآمد دولت که به نمایندگی از ملت در اختیار قوه مجریه قرار دارد، طبق قانون بودجه هزینه می‌شود. بنابراین دولت موظف است که اطلاعات مربوط به اموال عمومی یعنی بودجه را منتشر کند. اگر کسی از طرف یک نفر دیگر پولی را خرج می‌کند باید به صاحب پول گزارش دهد که پول را کجا خرج می کند.  

پنهان کاری با خلاف کاری بی ارتباط نیست

نوروزی با ابراز تاسف از پنهان کاری هایی که دولت ها در مورد حقوق ملت می کنند، می گوید: جای تعجب است که سازمان برنامه و بودجه یا نهاد ریاست جمهوری از انتشار جداول بودجه خودداری می‌کنند. معمولا پنهان‌کاری بی‌ارتباط با خلاف‌کاری نیست. کسانی که به درستی کار خود ایمان دارند هیچ‌وقت پنهان‌کاری نمی‌کنند، قانون بودجه مثل اطلاعات نظامی یا امنیتی نیست که آن را محرمانه‌ کنند؛ محرمانه کردن جداول بودجه در زمان بررسی آن یک نقض آشکار حقوق ملت است. همچنین موجب این گمانه‌زنی است که در این جداول ارقامی پیش‌بینی شده که موجب ترس و نگرانی دولت از واکنش عمومی است؛ این کار خلاف قانونی اساسی، خلاف حق گردش آزاد اطلاعت و خلاف حق دسترسی به اطلاعات است؛ دولت باید پاسخ دهد که چرا در این مرحله که بودجه درحال بررسی است، جداول آن را برای عموم منتشر نکرده است.  

بخش‌هایی از کابینه، به بده بستان با جناح‌های قدرت اهمیت می‌دهند

کامبیز نوروزی در ادامه می گوید: با کمال تاسف باید بگویم که تعدادی از همکاران دولت در طول چندماهی که از دولت جدید می‌گذرد نشان داده اند که به عهدی که آقای پزشکیان به ملت بسته اصلا وفادار نیستند، به امیدی که مردم به این دولت بستند وفا ندارند و حقوق ملت را در عمل به رسمیت نمی‌شناسند. بعضی از همکاران آقای پزشکیان در دولت متاسفانه در نهایت انفعال و بی‌عملی مستمرا در پی پنهان‌کاری و بیرون کردن مردم از حلقه گردش اطلاعات هستند.

این حقوقدان می افزاید: در حالی که آموزش‌وپرورش، دانشگاه‌ها و بسیاری از گروه‌های اجتماعی از نظر مالی در وضعیت بحرانی به سر می‌برند، بودجه تعداد زیادی از موسسه‌های خصوصی و غیردولتی بسیار افزایش پیدا کرده است. طبق اخبار غیر رسمی‌ای که می‌آید، بودجه سازمان صدا و سیما در حالی که از نظر فعالیت وضعیت بسیار بدی دارد بسیار افزایش پیدا کرده. به نظر می‌رسد که بخش‌هایی از کابینه بیش از آنکه به وظایف خود در مقابل ملت پایبند باشند و قواعد حقوقی و قانون اساسی را رعایت‌کنند، به بده بستان با جناح‌های قدرت بیشتر اهمیت می‌دهند.  

چرا مردم باید بودجه موسسه مصباح یزدی را بپردازند؟

او در پاسخ به اینکه چه کسی از این وضعیت سود می کنند می گوید: طبیعتا مردم سودی نمی‌برند، کسانی از این وضعیت سود می‌برند که در لایه‌های پنهان قدرت به سر می‌برند و معمولا هم عملکرد آنها به ملت گزارش داده نمی‌شود. در مورد پرونده یک مدرسه علمیه در ازگل که مقداری زمین به شکل غیرقانونی به یک شخص حقیقی منتقل شده بود، هیچ‌کس گزارشی در این باره  نداد. درباره همه موسسات، مثل موسسات امام خمینی متعلق به مرحوم مصباح یزدی، هیچ‌وقت گزارشی به ملت داده نشده که این بودجه کجا هزینه شده، و چرا باید مردم بودجه این تشکیلات را پرداخت‌کنند؟ چه دلیلی دارد که از جیب ملت برای اینها خرج شود اما مدارس یا دانشگاه های کشور از اولین امکانات آموزشی محروم باشند؟

این حقوقدان معتقد است: کسانی از این وضعیت منتفع می شوند که در لایه های قدرت به سر می برند. متاسفانه جاهایی مثل معاونت حقوقی، سازمان مدیریت، سازمان برنامه و بودجه و بعضی از وزارتخانه‌ها چندان به فکر حقوق ملت نیستند و بیشتر با همان لایه‌های پنهان قدرت بده بستان دارند و با آنها وفادارند تا با حقوق ملت.

بعضی اعضای دولت وفاق را با تعظیم و تسلیم اشتباه گرفته اند

کامبیز نوروزی ادامه می دهد که اگرچه به پزشکیان نیز انتقاد وارد است اما انتقاد بیشتری به اعضای دولت وارد است. اعضای کابینه وفاق را با تعظیم و تسلیم اشتباه گرفته اند و عملا هیچ‌کاری نمی‌کنند. رئیس جمهور که همه کارهای مملکت را نباید انجام دهد؛ تعدادی معاونت و وزارتخانه و سازمان مثل معاونت اول، معاونت حقوقی، سازمان برنامه و بودجه هستند که مدیران ارشد آنها از همه امکانات مشروع و نامشروع برخوردارند. بودجه‌های هنگفتی خرج این سیستم عظیم می‌شود و اینها دچار چاقی مفرط اند. اما در عمل چه می کنند؟ رئیس جمهور که بودجه نمی‌نویسد؛ هر مسئولی در وزارتخانه ها بودجه خود را می گوید و نهایتا در سازمان برنامه و بودجه تصویب می شود، لایحه آن بیرون می آید و سپس به مجلس می رود و آنجا هم دستکاری می‌شود.  

این حقوقدان می گوید متولیان دولتی در دولت باید پاسخ دهند که اگر بودجه‌ای از کمیسیون تلفیق مجلس بیرون می‌آید و مورد قبول دولت نیست، چرا حرف نمی‌زنند؟ اینجا است که آقایانی که در مسندهای بلند نشسته و از امکانات متعدد بهره‌مند می‌شوند، وفاق را با تعظیم و تسلیم اشتباه گرفته اند. آنها به جای وفاق با مردم به سمت وفاق با کانون‌هایی حرکت می‌کنند که منافع آنها را به خطر می اندازد.  

کامبیز نوروزی در پایان تاکید می کند: اینکه جداول بودجه منتشر نشده اتفاق بسیار بی‌سابقه‌ای است که در هیچ یک از دولت‌های گذشته سابقه ندارد و رفتاری کاملا خلاف حقوق ملت است.