توافق موقف شاید، اما توافق جامع در کوتاه مدت بعید است
کارشناسان معتقدند که مذاکرات مسقط می‌تواند زمینه‌ساز توافقی موقت باشد، اما دستیابی به یک توافق جامع مشابه برجام در کوتاه‌مدت بعید است.
مذاکرات غیرمستقیم میان ایالات متحده و ایران در مسقط، پایتخت عمان، بار دیگر توجه جهانی را به برنامه هسته‌ای ایران و چشم‌انداز احیای دیپلماسی میان دو کشور جلب کرده است. این گفت‌وگوها که با میانجی‌گری عمان برگزار می‌شود، در بحبوحه تنش‌های منطقه‌ای و فشارهای بین‌المللی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای انجام می‌گیرد. در این گزارش، جزئیات مذاکرات، مواضع طرفین، و آنچه تاکنون از این گفت‌وگوها می‌دانیم بررسی می‌شود.
مذاکرات کنونی در مسقط به‌عنوان بخشی از تلاش‌های دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران و کاهش تنش‌ها در خاورمیانه آغاز شده است. این گفت‌وگوها غیرمستقیم هستند، به این معنا که نمایندگان آمریکا و ایران مستقیماً با یکدیگر دیدار نمی‌کنند، بلکه پیام‌ها از طریق میانجی‌گران عمانی منتقل می‌شود.
ایران و ایالات متحده از زمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (معروف به برجام) در سال ۲۰۱۸، روابط دیپلماتیک محدودی داشته‌اند. خروج آمریکا و اعمال تحریم‌های شدید علیه ایران، همراه با افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران، مذاکرات را پیچیده کرده است. با این حال، تحولات اخیر، از جمله فشارهای اروپا و نیاز به کاهش تنش‌های منطقه‌ای، زمینه را برای ازسرگیری گفت‌وگوها فراهم کرده است.
جزئیات مذاکرات در مسقط
طبق گزارش‌ها، مذاکرات مسقط در اوایل آوریل 2025 آغاز شد و شامل چندین دور گفت‌وگو میان نمایندگان ایالات متحده، ایران، و میانجی‌گران عمانی بوده است. منابع دیپلماتیک به CNN گفته‌اند که این مذاکرات بر موضوعات زیر تمرکز دارند:
محدودیت‌های برنامه هسته ای ایران: ایالات متحده خواستار توقف غنی سازی اورانیوم در سطوح بالا (نزدیک به سطح تسلیحاتی) و اجرای پروتکل‌های راستی‌آزمایی توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) است. ایران تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و خواستار تضمین‌هایی برای عدم نقض توافقات آینده است.
رفع تحریم‌ها: ایران خواستار لغو تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده، به‌ویژه در بخش‌های نفت و بانکداری، است. در مقابل، آمریکا اعلام کرده که هرگونه تخفیف تحریمی مشروط به اقدامات مشخص ایران در محدود کردن برنامه هسته‌ای خواهد بود.
امنیت منطقه‌ای: مذاکرات به موضوعات گسترده‌تر، مانند نقش ایران در درگیری‌های منطقه‌ای (از جمله یمن، لبنان، و عراق) و حملات گروه‌های نیابتی مورد حمایت ایران به منافع آمریکا و متحدانش، گسترش یافته است.
یک مقام ارشد وزارت أمور خارجه آمریکا که نخواست نامش فاش شود، به CNN گفت: «این مذاکرات دشوار اما ضروری هستند. ما به دنبال توافقی هستیم که امنیت منطقه و جهان را تضمین کند، اما هیچ توافقی بدون تعهدات قابل‌تأیید از سوی ایران امکان‌پذیر نیست.»
ایالات متحده: دولت ترامپ رویکردی سخت‌گیرانه اما عمل‌گرایانه در پیش گرفته است. مارکو روبیو، وزیر أمور خارجه آمریکا، پیش‌تر اعلام کرده بود که «ایران هسته‌ای هرگز پذیرفتنی نیست». با این حال، برخی منابع می‌گویند که دولت آمریکا آماده است در صورت همکاری ایران، برخی تحریم‌ها را به‌صورت مرحله‌ای کاهش دهد.
ایران: مقامات ایرانی، از جمله محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، مذاکرات را «سازنده» توصیف کرده‌اند، اما تأکید دارند که هر توافقی باید مبتنی بر «احترام متقابل» باشد. ایران خواستار رفع کامل تحریم‌ها و تضمین‌هایی برای جلوگیری از خروج مجدد آمریکا از توافق است.
تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان، بریتانیا): کشورهای اروپایی که بخشی از برجام بودند، از مذاکرات حمایت می‌کنند اما نگرانند که گفت‌وگوهای غیرمستقیم آمریکا و ایران بدون هماهنگی با اروپا به توافقی منجر شود که منافع امنیتی اروپا را نادیده بگیرد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، در مذاکرات پاریس (17 آوریل 2025) بر لزوم نظارت اروپا بر این گفت‌وگوها تأکید کرد.
نقش عمان به‌عنوان میانجی
عمان به دلیل روابط بی‌طرفانه و سابقه طولانی در میانجی‌گری میان ایران و غرب، نقشی کلیدی در این مذاکرات ایفا می‌کند. سلطان هیثم بن طارق، پادشاه عمان، از زمان به قدرت رسیدن در سال 2020، دیپلماسی منطقه‌ای را تقویت کرده و مسقط را به مرکزی برای گفت‌وگوهای حساس تبدیل کرده است. یک منبع دیپلماتیک عمانی به CNN گفت: «هدف ما ایجاد فضایی برای گفت‌وگو و کاهش تنش‌هاست. پیشرفت ممکن است کند باشد، اما ادامه مذاکرات خود نشانه‌ای مثبت است.»
مذاکرات مسقط با موانع متعددی روبه‌روست:
بی‌اعتمادی متقابل: سابقه طولانی تنش میان آمریکا و ایران، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام، اعتمادسازی را دشوار کرده است. ایران نگران تکرار سناریوی خروج آمریکا از توافق است، در حالی که آمریکا به تعهد ایران به محدودیت‌های هسته‌ای تردید دارد.
فشارهای داخلی: در ایران، تندروها مخالف هرگونه مصالحه با آمریکا هستند و در ایالات متحده، برخی قانون‌گذاران جمهوری‌خواه، از جمله سناتورهای نزدیک به ترامپ، خواستار رویکردی سخت‌گیرانه‌تر علیه ایران هستند.
تنش‌های منطقه‌ای: حملات اخیر گروه‌های مورد حمایت ایران به منافع اسرائیل و آمریکا در منطقه، از جمله حملات پهپادی در عراق و سوریه، مذاکرات را پیچیده کرده است. اسرائیل، متحد نزدیک آمریکا، به شدت با هرگونه توافق با ایران که محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌ای اعمال نکند، مخالف است.
واکنش‌های بین‌المللی
اروپا: تروئیکای اروپایی از مذاکرات استقبال کرده اما هماهنگی نزدیک با آمریکا را خواستار است. ژان نوئل بارو، وزیر أمور خارجه فرانسه، گفته است: «هر توافقی باید با نظارت بین‌المللی و در راستای منافع امنیتی اروپا باشد.»
روسیه و چین: این دو کشور، که از امضاکنندگان برجام هستند، از مذاکرات حمایت کرده‌اند اما نقش محدودی در گفت‌وگوهای مسقط دارند. روسیه به دلیل تمرکز بر جنگ اوکراین، کمتر در این مذاکرات فعال بوده است.
اسرائیل: بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مذاکرات را «خطرناک» توصیف کرده و خواستار فشار حداکثری بر ایران شده است. او در دیدار با مارکو روبیو در هفته‌های گذشته، بر لزوم جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تأکید کرد.
چشم‌انداز آینده
کارشناسان معتقدند که مذاکرات مسقط می‌تواند زمینه‌ساز توافقی موقت باشد، اما دستیابی به یک توافق جامع مشابه برجام در کوتاه‌مدت بعید است. یک تحلیلگر مسائل خاورمیانه به CNN گفت: «هر دو طرف انگیزه‌هایی برای کاهش تنش دارند، اما شکاف‌های عمیق در انتظارات و بی‌اعتمادی متقابل، پیشرفت را کند می‌کند.»
دولت آمریکا اعلام کرده که مذاکرات در هفته‌های آینده ادامه خواهد یافت، و احتمالاً دور جدیدی از گفت‌وگوها در مسقط یا یک مکان بی‌طرف دیگر برگزار خواهد شد. در همین حال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داده که ایران همچنان به غنی سازی اورانیوم در سطوح بالا ادامه می‌دهد، که فشار بر مذاکره‌کنندگان را افزایش داده است.
مذاکرات غیرمستقیم آمریکا و ایران در مسقط نشانه‌ای از تمایل دو طرف برای کاهش تنش‌هاست، اما مسیر پیش‌رو پر از چالش است. موفقیت این گفت‌وگوها به توانایی طرفین در اعتمادسازی، هماهنگی با متحدان بین‌المللی، و مدیریت فشارهای داخلی و منطقه‌ای بستگی دارد. در حالی که جهان نظاره‌گر است، نتیجه این مذاکرات می‌تواند تأثیرات عمیقی بر امنیت خاورمیانه و روابط بین‌المللی داشته باشد.
منبع: سی ان ان
